MODUL PERTEMUAN VIII

Pertemuan VIII

A.   Geguritan

 

       I.            RINGKESANING WULANGAN.

            Miturut Bausatra Jawa, geguritan iku karangan kang pinathok kaya tembang nanging guru gatra, guru wilangan, lan guru lagune ora ajeg. Geguritan uga kasebut tembang uran-uran awujud purwakanthi.

Geguritan kuwi pada karo puisi nanging basané basa Jawa, geguritan iki kalebu puisi gagrag anyar awit wujudé bébas tanpa nganggo wewaton guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu. Babagan guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu kuwi sing mbédakaké antarané geguritan lan macapat. Awit macapat ya kalebu jinising puisi Jawa gagrag lawas utawa klasik

sing isik mengkoni guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu.

Geguritan ing jaman dhisik isih manganggo paugarane kaya ing ngisor iki.

1.      Cacahing gatrane ora tartamtu, nanging lumrahe sathithike patang gatra.

2.      Cacahing wandane gatra sijii lan sijine padha akehe.

Nanging, ing jaman saiki paugeran kaya mangkono wis ora kaanggo. Geguritan ing jaman saiki nulad cara-cara mancanegara kang maneka warna wujude. Wondéné wiwit anané geguritan kuwi ora liya awit saka pengaruh puisi Indonesia, titikané wiwit jaman kamardhikan.Wigatèkna lan wacanen geguritan iki banjur udhalen isiné manut panemumu dhèwè –dhèwè ;

Tuladha geguritan jaman saiki kaya ing ngisor iki.

Sejatining Warangka

Dening Sriyana

Kapan maneh swara podhang iku andum ocehing kapang

Temah kasulistyamu kang oidha madu anuruh cangkir

Emas, dadi mutiara marang gegemaning kalbuku

Yen cakrawala wis pepak pepacakan candhi ayu, wadhahana

Paran prasetyaku tumutes ing jagad sucimu

Nimas, yaiku tumataning curiga amanjing warangka

Karangdowo, Klaten 1999

Geguritan iku ngemu nilai-nilai utawa amanat kang bisa dipethik lan kanggo pangajaran tumprap wong kang maca. Kanggo mangerteni amanat utawa nilai-nilai kang diandhut geguritan iku, bisa kanthi parafrasekake geguritan iku.nparafrase yaiku ngandharake maneh sawijining teks utawa karangan arupa wujud kang beda supaya mangerteni maknane.

Wacanen jroning batin!

Eklasna

Eklasna aku lunga biyung

Sanadyan ing dhuwur langite katon mendhung

Eklasna aku lunga bapa

Lungaku sangu ati lapis waja

Ora perlu panjenengan galih

Ing paran aku ora bakal mati merga ngelih

Mumpung isih isuk

Kanthi pangestu kang matumpuk-tumpuk

Gunung lawu lan semeru mung katon sapunthuk

Kabeh bakal taklangkahi

Sanadyan kudu nasak kebondhotan eri

Aku lunga perlu makarya

Ora mung angon kebo ing ara-ara

Sanadyan aku ngerti

Golek gaweyan angel yen tanpa koneksi

Lan isih kudu nganggo gambar Jendral Sudirman

Sakethi

Sugeng enjing bapa biyungku

Sugeng enjing desaku

Kang tansah kinemulan langit biru

Eklasna liya dina isih bisa ketemu

                                                                                                     Kapethik saka: Jagabaya

    II.            GLADHEN

Guritanku Gurit Pamuji

Sungegurit lumantar tutur kang prasaja

Nembah suci wiwaraning ati kang kaèksi

Basa tutur kang rinacik duk ing nguni

Wulangrèh kang dèn memetri

Ana pocapané mangkéné ;

Pitutur bener iku,

Sayektiné iku pantes sira gugu

Nadyan metu saking wong sudra papa

Lamun ta becik wurukipun

Iku pantes dadi pituduh lakunira

Aja ambeg adigang, adigung, adiguna kang dèn reksa

Nora wurung kacilakan kang bakalé nemahi

Ana manèh centhini kang muwus kalaning tidha

Amenangi jaman édan

Éwuhaya ing pambudi

Mélu ngédan ora tahan

Ora mélu ngédan ora keduman

Ndilalah kersaning Allah

Begja – begjané wong kang lali

Luwih begja wong kang éling lan waspada

Niyat ingsun nggurit basa kang katula – tula

Yèn ta ala singgahana

Yèn ana prayogané kebat lakonana

Donga – dinonga mugi antuk sihing Gusti

Jaya – jaya wijayanti suradira jayaningrat lebur déning pangastuti

-Setya Amrih Prasaja-

A. Wangsulana pitakon ngisor iki.

a. Apa sing dadi irah – irahané geguritan kuwi ?

b. Apa tegesé ukara sungegurit lumantar tutur kang prasaja kuwi ?

c. Tembung rinacik kuwi saka tembung lingga apa lan tegesé kepiyé ?

d. Ukara nembah suci wiwaraning ati kuwi kalebu ukara apa ?

e. Udhalen isiné geguritan ndhuwur kuwi nganggo basamu dhèwè – dhèwè !

GARAPAN OMAH

1.      Goleka geguritan saka kalawarti, ariwarti, utawa buku!

2.      Terangna isi geguritan iku!

3.      Parafrasa-na geguritan dadi wujud uraian nganggo basa Jwa!

4.      Gawea geguritan kang irah-irahane “Paseduluran”!

Ijolna marang kancamu sisih, mbaka sisj menehi kritik!